darülmuallimat

Öğretmen okulları.

tarihçesi.
1870 yılında Osmanlı Devleti'nde, ilk ve orta öğretim kız okullarına öğretmen yetiştirmek için açılan eğitim kurumu. Kız öğretmen okulu.

Osmanlı Devleti'nde, kızlar için ilk iptidâiye (ilkokul) ve rüştiye (ortaokul) mektepleri, 1858 yılında açıldı. 1869 Maârif-i Umûmiyye Nizamnâmesi'nde (Genel Eğitim Yönetmeliği'nde), bu okullara öğretmen yetiştirmek amacıyla bir kız öğretmen okulunun açılması öngörüldü. Okulun açılması, 26 Nisan 1870'te gerçekleşti; Dârülmuallimât adıyla, İstanbul'da Sultanahmet semtinde bir konakta açılan okulda eğitime başlandı. Tanzimat süresince de tek bir okul olarak kaldı.

Bu ilk kız öğretmen okulu, Dârülmuallimât-ı Sıbyan ve Dârülmuallimât-ı Rüştiye bölümlerinden meydana geliyordu. Ayrıca bu bölümler de müslim ve gayri müslim olmak üzere ikiye ayrılıyordu. Sıbyan muallimliğinin öğretim süresi iki, rüştiye muallimliğinin dört yıldı.

1893'de yapılan bir düzenleme ile okula 6 yıllık ihtiyat bölümü eklendi. İhtiyat bölümü, rüştiye düzeyinde idi ve Dârülmuallimât'a öğrenci yetiştirmekteydi. Buradan veya kız rüştiyelerinden mezun olanlar Dârülmuallimât'a sınavsız alınmakta idi. Diploması olmayanlar ise sınava alınıyor, başarılı durumlarına göre sıbyan veya rüştiye şubelerine ayrılıyordu. İhtiyacı olan öğrencilere, günümüzdeki öğrenci kredisi benzeri maaş bağlanmakta idi. 5 yıllık zorunlu hizmet karşılığında verilen bu ücret, hizmet yapmayanlardan geri alınyordu.

Okulun programında ulûm-ı diniyye, kırâat-ı Türkiyye, Arabî, Farisî, lisan-ı Osmanî ve imlâ, inşâ-yı Türkî, kavâid ve imlâ, imlâ ve inşâ, resim, sülüs, rık'a, dikiş, makina, nakış, coğrafya, tarih-i Osmanî, hesap dersleri yer alıyordu. Darülmuallimin (Erkek Öğretmen Okulu) adlı okullarla aralarında pek bir ders farkı yoktu. 1879'da programa "eğitim" üzerine bir ders konmuş, Aristokli Efendi bu dersi vermekle görevlendirilmişti ancak ders, bir sene sonra kaldırıldı. 1891'de Ayşe Sıdıka Hanım'ın çabaları ile ders programına "Eğitim Yöntemi" dersi eklenmiş ve bu dersi okutma görevini de kendisi üstlenmiştir.

Maarif Nezâreti'nin Dârülmuallimât'a öğrenci alımı için açtığı ilk sınava katılan 32 öğrencinin hepsi de başarılı bulunmuş ve bunlardan 20'si 1872-73 ders yılında mezun olmuştur. Böylece 1873 yılında ilk defa kız rüstiyelerinde nakış dışındaki derslere hanım öğretmenler girmeye başladı. Bu hanımlar, Türk eğitim tarihinde resmi okuldan yetişerek görev alan ilk öğretmenler ve devletin ilk kadın memurları idi.

1910-1911 döneminde okulu yatılı taşradan öğrenci gererek okul yatılı hale getirme düşüncesi gerçekleştirilemedi; alınan öğrenciler Fatih Çarşamba'daki Saip Paşa Konağı'na yerleştirildi ve Kız Sanayi Mektebi'nin derslerine devam ettiler. 1918'de Dârülmuallimât'ın Çapa'daki Derviş Paşa Konağı'na taşınmasından sonra Çarşamba'daki yatılı Kız Sanayi Okulu kaldırılıp Dârülmuallimât ile birleştirilmiş; böylece Dârülmuallimât yatılı okul haline gelmiştir.

1913'te Dârülmuammilat'ın eğitim süresi 5 yıla çıkarıldı. Bu kuruma öğretmen yetiştirmek üzere Dârülmuammilat-ı Aliye açıldı. Aynı yıl bazı büyük vilayet merkezlerinde de, yeni Dârülmuallimâtlar açıldı. 1914'te 253 olan öğrenci sayısı, 1919 yılında İzmir, Ankara, Konya, Adana, Edirne, Eskişehir, Beyrut, Halep ve Bursa'da bulunan Dârülmuallimatlarla birlikte okulun öğrenci sayısı 6000'e yaklaşmıştı.

1916'da, Dârülmuallimât için, yeni bir nizamnâme ve müfredat programı oluşturuldu. Buna göre Dârülmuallimât, iptidâî, izhârî ve âlî olmak üzere üçe ayrıldı.

1918'de çıkan Fatih yangını sırasında okulun yanması üzerine mektep, Çapa'daki binasına taşınmıştı. İlk uygulamalı dersler, burada başlatıldı. 1922'de Maârif Vekâleti'ne bağlanan Dârülmuallimât, 1924'te Kız Muallim Mektebi adını aldı.