panama kağıtları

küresel skandalın yeni adı. orijinal adıyla (gbkz:panama papers).
nedir, ne değildir? tüm ayrıntılarıyla az sonra!
bugün yarın haber bültenlerinde, tartışma programlarında, gazete köşelerinde bol bol karşılaşacaksınız. 'bu da neymiş ki?' dememeniz için, memur sözlüğün büyük hizmeti.
...
neyse dilimiz döndüğünce, bilgimiz yettiğince özetlemeye çalışalım.
şimdi efendim, panama diye bir ülke var malumunuz. hani kanalı da var. yapımı sırasında 30.000'e yakın insanın öldüğü kanal. neyse konumuz kanal değil. onu başka zaman açıklarız. bu panama denen orta amerika devletinde (gbkz:mossack fonseca) adlı bir hukuk firması varmış. bu firma, birçok büyük çok uluslu şirket ve kişiye hizmetler vermekteymiş. işte panama kağıtları adı verilen devasa boyutlu skandal, bu firmanın çok gizli milyonlarca (yaklaşık 11 milyon belgeden söz ediliyor) sızdırılması sonucu ortaya çıkmış.
peki skandalın içeriği ne?
özetin özeti olarak şöyle söyleyebiliriz: bu firma (bkz:mossack fonseca), görünürde müşterilerine hukuk hizmeti veriyor olsa da, aslında tezgahın arkasında çok daha detaylı hizmetler vermekteymiş. kara para aklama, aklanan kara paraların dünya finans sistemine tertemiz biçimde sokulması, paravan şirketler aracılığıyla vergi kaçırma vs.
bu skandalla ilgili haberleri okurken/dinlerken sık sık (gbkz:offshore) tabirini duyacaksınız. onu da en yalın haliye şöyle açıklayalım. şimdi efendim herkesin malumudur ki, kazançlar vergiye tabiidir. miktarları ülkeden ülkeye değişmekle birlikte, hangi ülkede ticaret yaparsanız yapın, ya da para kazanırsanız kazanın, kazandığınız paranın bir kısmını devlete vergi olarak bırakırsınız. ama kazandığınız paranın bir kısmını devlete bırakmak istemiyorsanız, bunun da çeşitli yöntemleri yok değil. işte offshore bankacılık ya da offshore hesaplar da bunun yöntemlerinden biri. panama gibi kimi kıytırık ülkeler, ülkelerine bol döviz çekebilmek için vergisiz ya da çok düşük vergili ve neredeyse tamamen denetimden uzak bankacılık hizmetleri sunarlar. işte bu imkan da, para babalarının, kara para sahiplerinin en çok aradığı şeydir.
misal, türkiye'de bir holding düşünün. diyelim ki 100 milyon dolar kazancı olsun. bunu burada tutsa, 20-30 milyon dolarını vergiye vermek zorunda. onun yerine, panama'da paravan bir şirket kuruyor. o şirketle sanki bir şeyler alıp satıyormuş gibi gösteriyor ve parayı o şirkete havale ediyor. o şirket de, parayı offshore hesaba yatırıyor. böylece holdingimiz milyonlarca dolar vergiden yırtıyor. kağıt üzerinde her şey yasal gibi göründüğü için, hiçbir şey yapılamıyor.
...
tabii bu offshore hesapları sadece holdingler kullanmıyor. diyelim ki, kocaman bir ülkeyi yönetiyorsunuz. tabii siyasetçi maaşı yetmeyeceği için, ufak ufak da çalıp çırpıyorsunuz. ihaleleri yandaşlarınıza veriyor, karşılığında yüzlerce milyon dolar alıyorsunuz. cukkaladığınız paralar o kadar çoğalıyor ki, nereye koyacağınız bilemiyorsunuz.
bankaya yatırsanız maazallah duyulabilir. kutuya mutuya koysanız sığmaz. evde saklayayım deseniz, yarın öbür gün acilen evden çıkarmanız (buna uluslararası bankacılık dilinde sıfırlama işlemi deniyor) gerekebilir. çıkarırken yakalanabilirsiniz. bir sürü şey söylemek zorunda kalabilirsiniz. mesela, 'montaj' diyebilirsiniz. bu açıklamalara bazı ülkelerde inananlar olacaktır muhakkak ama bunu her ülkede inandırmak çok zordur. işte o yüzden de, ufak yaramazlıklar yapan liderler genellikle bu paralarını kasalarda ya da kutularda saklamak yerine offshore hesaplarda tutarlar. tekrar hatırlatayım, bu hesapların takibi yapılamaz (yani imkansıza yakın zor).
bahsettiğimiz skandal tam da bu. şu an, onlarca devlet başkanı, başbakan, siyasetçi, işadamı, prens, emir vs... ait offshore hesaplar ortalığa saçıldı. içlerinde kimler yok kimler. putin'den tutun, arap kralına, esad'dan tutun, ilham aliyev'e, izlanda başbakanı'ndan tutun, mars genel sekreterine (tamam bunu ben uydurdum. dikkatli okuyor musunuz diye kontrol edeyim dedim.) kadar tonla siyasetçinin hesapları ortaya döküldü. tabii ki en çok yankı uyandıranı putin oldu. milyarlarca dolarlık hesaplar, yakın arkadaşları vs. aracılığıyla offshore hesaplara aktarılmış.
putin, böyle bir şey olacağının haberini aldığı için, geçenlerde, 'hakkımda batı medyasında yakın zamanda uydurma haberler çıkabilir.' diye hazırlık yapmıştı. (açıklama size de tanıdık geldi mi :)) komplo diyor özetle. bir nevi montaj der gibi.
şimdilik türk birine rastlanmadı. bazı iddialara göre, mayıs ayında açıklanacak listelerde türkler de olacakmış. ama ben türkler olmazsa şaşmam. zira bizimkiler daha geleneksel yöntemleri tercih ediyorlar. offshor falan bizimkilerin işi değil. hatırlayınsana, koca halkbank müdürü bile paraları evde istiflemişti.
neyse. bu konu üzerinde, çok şeyler söylenecek. ben siftahı yaptım. belki devam ederiz yine buradan.