16 nisan 2017 başkanlık sistemi referandumu

öncelikle şunu belirtelim; kağıt üzerinde başkanlık, yarı başkanlık ve parlamenter sistemin birbirlerine karşı hiçbir üstünlüğü yoktur; hiçbiri diğerinden daha demokratik değildir. ülkelerin tarihi, siyasal kültürel süreçlerine göre hükümet biçimleri çoğunlukla kendilerine özgün olarak gelişir. bugün fransa'daki güçlü yürütme mantığı, yani yarı başkanlık sistemi fransa tarihindeki siyasal karışıklıkları azaltmak siyasete istikrar sağlamak için getirilmiştir. misal abd'deki sistem de hem federasyonun birliğini devam ettirebilmesi hem de eyaletlerin birbirlerine karşı adil şekilde temsilini sağlamak için geliştirilmiştir. sistemdeki denge mekanizmaları da amerika'nın siyasal gelenği ile uyumlu olduğı için yüz elli senedir oldukça iyi çalışmaktadır.

gelelim türkiye'ye. malum devletlü sultanımız abdulhamid han'ın kısa süreli ilk meşrutiyet döneminden sonra 1908-1913 arası osmanlı ilk defa parlamento ile yönetilen bir çok partili rejim denemesi yaptı. sonra ittihad terakki diktatörlüğü, tek parti devri ve çok partili hayata geçiş var. 1950'den itibaren siyasal tarihi incelediğimizde yakın zamana kadar görebileceğimiz şeyler kaos, kargaşa, kavga, patırtı gürültüden başka bir şey değil. bunun çok fazla nedeni var; tabi ilki kazım karabekir'in de zamanında veryansın ettiği "sözün ayağa düşmesi."

ben şahsi olarak bu kadar uzun süreli bir imparatorluk geleneğini tecrübe eden bir ülke olarak; demokrasi; çok partili rejim; ifade özgürlüğü gibi batılı kavramların bize fazla geldiğine inanıyorum. nitekim 1980 yılına kadar süleyman demirel ve nihat erim başta olmak üzere birçok lider 61 anayasası ile ülkenin yönetilemeyeceğini, anayasanın özgürlükçü ortamının ülkeyi kaosa sürüklediğini defaatle belirtmişlerdir. 71 muhtırası, 80 darbesi, milliyetçi cephe hükümetleri; zoraki ve ironik msp-chp ortaklığı hep sistem krizlerinin ürünleridir. Yine özal sonrası koalisyon yılları da aynı şekilde ideolojik olarak birbirine taban tabana zıt; ekonomi programları birbiriyle örtüşmeyen partileri bir araya getirmiştir. Türk siyasi tarihinde hiçbir koalisyon hükümetinin normal süresini dolduraması bu tablonun en net halidir.

Burada siyasal kültürden kaynaklanan bazı sorunlar var. partiler ideolojik örgütlenme vasıtaları ve aidiyet elde etme araçları olarak görüldüğü için bizim ülkemizde farklı partilerin bir araya gelmesi mümkün olamıyor. Şerif mardin ve halil inalcık'ın sık sık bahsettiği türkiye'de birbirinden sosyal, kültürel, ekonomik olarak tamamen ayrışmış farklı iki grupun varlığı türk toplumunun bariz bir gerçeği. Bu grupların sayısı etnik aidiyet temeli de hesaba katılırsa üçe veya dörde çıkarılabilir. Bu farklı kutuplar imparatorluğun son döneminden beri yaklaşık yüz senedir çözülemeyen problemlerle bir arada yaşıyor. Bir çırpıda bu sorunları çözmek mümkün olmuyor. Bunun en cesur örneği msp-chp kolaisyonu idi. Kağıt üzerinde demokratik sistemin olağan bir gereği gibi görülse de rejimin muhafızı chp'nin, kanlı devrimlerden alenen bahseden bir parti ile ittifak yapmak zorunda kalması tam anlamıyla bir sistem krizidir. Yani avrupa'daki gibi sağ ve soldan gelen üç dört farklı partinin koalisyon hükümeti kurması türkiye siyaseti için yakın dönemde pek de mümkün görünmüyor.

Bunlar beraber düşünüldüğünde türk toplumunun batı avrupa modeli bir katılımcı demokrasi mekanizması ile yönetilmesinin gerçekçi olmadığı rahatlıkla söylenebilir. Siyasi partilerimizin de güçlü liderlerin yönetimi altında blok olarak hareket etmesi bunun en bariz örneği. akp, chp ve mhp'nin aşırı derecede anti demokratik karar alma mekanizmalarına sahip olduğunu söylemek yanlış olmaz. Ne parlamentoda ne de parti tabanında liderlerin görüşlerinin aksine tek bir söze izin verilmiyor. Milletvekilleri partilerinin kararlarından bağımsız hareket edemiyor. Bu da sistemi tıkayan başka bir gerçeklik; ve tamamen yukarıda bahsettiğimiz türk toplumunun siyasal kültürünün ve kendine özgü tarihinin siyaset alanında birebir yansıması.

Bu referandum da kabaca bu tarz bir kaygının ürünü.